ZAWISZA CZARNY - szkuner, flagowy żaglowiec ZHP

||| - Marynarka Handlowa - Statki - Okręty - Wraki - Marynarka Wojenna - |||

ŻAGLOWCE

POLSKA: PRL

s/y ZAWISZA CZARNY
- Szkuner - Związek Harcerstwa Polskiego - ex CIETRZEW -
PIOTR MIERZEJEWSKI
-

Szkuner ZHP ZAWISZA CZARNY ex CIETRZEW żaglowce

Szkuner ZAWISZA CZARNY, flagowy żaglowiec Związku Harcerstwa Polskiego.
Pocztówka wydana przez miesięcznik NASZE MORZE.
-

KRUTYNIA miała śrubę U-Boota, a ZAWISZA CZARNY silnik z niemieckiego okrętu podwodnego...

---------Szkuner ZAWISZA CZARNY jest kontynuatorem tradycji przedwojennego jachtu szkolnego o tej samej nazwie,
będącego także harcerskim statkiem szkolnym. Ten pierwszy ZAWISZA CZARNY (ex PETREA, 168 BRT, wod. 1902),
będący trzymasztowym szkunerem z bryfokiem, do wybuchu wojny pływał pod dowództwem generała Mariusza
Zaruskiego. Odzyskany po wojnie, ze względu na fatalny stan, po kilkuletnim postoju w Stoczni Gdyńskiej, został
zatopiony w Zatoce Gdańskiej.

---------Obecny ZAWISZA CZARNY jest przebudowanym na trzymasztowy szkuner gaflowy dawnym lugrotrawlerem typu
B-11 o nazwie CIETRZEW (171 BRT, 55 NRT), z nieudanej serii tzw. "ptaszków". Zbudowano go w 1952 (1951 wg części
źródeł) roku w Stoczni Północnej w Gdańsku dla śwonoujskiego Przedsiębiorstwa Połowów Dalekomorskich ODRA. Przez
pewien czas na Morzu Północnym zajmował się zgodnie z przeznaczeniem rybołóstwem, lecz wychodziło mu to słabo.
Ponieważ okazał się nieprzydatny dla rybaków, w 1957 przejęło go Polskie Ratownictwo Okrętowe i przekształciło w
statek-bazę, wykorzystywaną przy podnoszeniu wraków. Gdy okazał się zbędny w tej nowej roli, Ministerstwo Żeglugi w
styczniu 1960 przekazało go nieodpłatnie harcerstwu. Początkowo przewidywano dla niego rolę hulku, lecz potem
ładownie zmieniono w pomieszczenia dla załogi, aż wreszcie Stocznia Marynarki Wojennej w Gdyni przebudowała go
prowizorycznie na żaglowiec. Przebudowę tę ukończono wiosną roku 1961. A oto jak opisał ją Stanisław Ludwig w
miesięczniku MORZE w (4/1961):

---------W pierwszej fazie przebudowy zdjęto urządzenia rybackie i ścięto część nadbudówki, w ładowni urządzono
obszerną kabinę z 30 kojami, dwie mniejsze 6-kojowe i łazienkę. W drugiej fazie przebudowy, którą kierował mgr inż.
W. Godlewski, umocowano pod stępką balast żeliwny o ciężarze ok. 45 ton, przedłużono dwa dawne maszty, dodano
trzeci i bukszpryt, wykonano olinowanie i żagle, doprowadzono do porządku silnik marki June Munktell o mocy 300 KM.
Rura wydechowa silnika wygląda jak wąski komin, zdejmuje się ją podczas żeglowania.

---------Na pokładzie stoją 2 szalupy tzw. „szóstki", służące do ćwiczeń wioślarskich i komunikacji z lądem podczas
postojów na kotwicy. Trzecia szalupa zawieszona nad rufą jest ,,łodzią pogotowia", gotową do natychmiastowego
zrzucenia na wodę na wypadek alarmu „człowiek za burtą". Jako środki ratunkowe służą tratwy pneumatyczne.

--------Ożaglowanie zaprojektowane przez inż. W. Godlewskiego jest dość niezwykłe. Prócz czterech sztaksli
(trójkątnych żagli) na dziobie, umieszczono także po sztakslu na grocie i bezanmaszcie. Wskutek tego główne żagle
foka i grota rozpięte na gaflach maią kształt trójkątów skierowanych wierzchołkami do dołu. Przestrzeń miedzy gaflami i
górnymi częściami masztów wypełniają trójkątne topsle. Ogólna powierzichnia 11 żagli wynosi około 400 m².

--------Załoga stała i instruktorska mieszka na rufie w trzech kabinach: 8-osobowej, 2-osobowej i 1-osobowej (kapitan).
W pokładówce znajduje się szyb maszynowni i zejście do niej, 3 WC, kuchnia, mesa, kabinia nawigacyjna i zejście do
kabin rufowych. Na dziobie jest obszerna prowiantura i magazyn bosmański.

--------Pod bukszprytem znajduje się rzeźba, tzw. galion, przedstawiający głowę słynnego rycerza Zawiszy Czarnego.
Jest to wierna kopia galionu, który zdobił, dziób dawnego harcerskiego szkunera o tej samej nazwie.

Lugrotrawler CIETRZEW, późniejszy szkuner ZAWISZA CZARNY

---------Uroczyste podniesienie biało-czerwonej bandery na szkunerze
nastąpiło w trakcie obchodów kolejnej rocznicy bitwy pod Grunwaldem -
15 lipca 1961 roku. Pierwszym jego dowódcą został legendarny
podwodnik, komandor Bolesław Romanowski.

---------Jacht w swój pierwszy rejs wyruszył do Leningradu i Helsinek,
zabierając 47 żeglarzy. Niestety, jednostka ta kiepsko się spisała także
w roli statku szkolnego, okazała się bowiem słabo żeglowna i silnie
nawietrzna.

---------Potrzeba kolejnej przebudowy stała się nieunikniona. Tym razem
prowadziła ją Gdańska Stocznia Remontowa. Mimo zmiany ustawienia
masztów, efekty były mizerne.

--------Kolejną - już trzecią - przebudowę zafundowano szkunerowi tym
razem w Szczecińskiej Stoczni Remontowej. Efektem jej było m.in.
przedłużenie statku o 4 metry przez dodanie nowej rufy, zwiększenie
powierzchni żagli z 430 do 625 m², wymianę silnika pomocniczego,
wbudowanie chłodni, oraz powiększenie zbiorników paliwa i wody. I tak
wreszcie po latach z kiepskiego lugrotrawlera CIETRZEW powstał
całkiem udany żaglowiec ZAWISZA CZARNY.

Lugrotrawler CIETRZEW po pierwszym etapie
przebudowy na szkuner ZAWISZA CZARNY.
Fotografia z roku 1960.

---------Dużą atrakcją ZAWISZY CZARNEGO był jego silnik pomocniczy – to motor MaK Krupp, wyprodukowany w roku
1942, pochodzący z niemieckiego okrertu podwodnego. Dokumentację tego silnika U-Boota przywiózł do Polski były
mechanik Kriegsmarine. Obserwatorzy żegnający odbijający od kei szkuner dziwili się zazwyczaj widząc czarny dym
wydobywający się ze środkowego masztu - a to tam właśnie miała swój wylot rura wydechowa silnika!

---------Portem macierzystym jachtu jest Gdynia, gdzie mieści się także Centrum Wyszkolenia Morskiego ZHP.